ارزیابی آسیب پذیری مقاصد گردشگری روستایی در برابر مخاطره سیل در قلمروهای کوهستانی (مطالعه موردی: استان چهارمحال و بختیاری)

نوع مقاله : پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 استادیار، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 دکتری جغرافیا و برنامه ریزی آمایش سرزمین، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

امروزه روستاها از مهمترین مکان های هدف گردشگری محسوب می شوند و بر اساس همین اهمیت توجه به ابعاد مختلف مدیریت و توسعه آنها ضروری است. ارزیابی روستاهای هدف گردشگری از لحاظ مخاطرات طبیعی یکی از موضوعات مهم در راستای مدیریت و توسعه پایدار آنها است. در این پژوهش، هدف ارزیابی روستاهای گردشگری استان چهارمحال و بختیاری از لحاظ آسیب پذیری مخاطره سیل است. روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی مبتنی بر داده های مکانی است. 6 معیار شامل ارتفاع، شیب، زمین شناسی، پوشش اراضی، آبراهه، بارش جهت ارزیابی مخاطره سیل مورد تاکید قرار گرفتند. وزن دهی به روش بولین و عمل همپوشانی نیز بر اساس دو الگوریتم خوشبینانه و بدبینانه انجام شد. نتیجه نشان داد که در سناریوی خوشبینانه11/97 کیلومترمربع منطقه در معرض خطر سیل شناخته شده که روستای رستم آباد در این سناریو قرار گرفته است. اما از لحاظ سناریوی بدبینانه بیش از 98/16001 کیلومترمربع معادل 62/98 درصد منطقه در معرض مخاطره سیلقرار دارد. در این سناریو از مجموع 18 روستای گردشگری، 14روستای شامل رستم آباد، چلوان، سوادجان، یاسه چای، پیرغار، رستم بیگ، بیراهگان، دیمه، شیخ علیخان، نیاکان، دزک،دورک،دوپلان، بارز از لحاظ آسیب پذیری مخاطره سیل، شرایط نامناسبی دارند. بر اساس نتایج بایستی نتیجه گرفت که در هر دو سناریو، روستای رستم آباد در معرض خطر سیلاب شناخته شده است. البته نباید از دیگر روستاهای در سناریوی بدبینانه نیز چشم پوشی نمود. در نتیجه بایستی برنامه ریزی و اقدامات اجرایی-عملیاتی مناسب در این زمینه مورد تاکید قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Assessment the vulnerability of rural tourism destinations against flood risk in mountainous regions (case study: Chaharmahal and Bakhtiari province)

نویسندگان [English]

  • Hojatollah Sadeghi 1
  • Mohammad Haseli 2
1 Associate Professor,Faculty of Geographical Sciences and Planning, University of Isfahan, Isfahan,
2 Ph. D. in Geography and Land Use Planning, Kharazmi University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Today, villages are increasingly recognized as vital areas for tourism, making it essential to focus on various aspects of their management and development. One critical area of concern is the evaluation of tourism-targeted villages in terms of natural hazards, particularly for sustainable development. This research aims to assess the flood risk vulnerability of tourism villages in the Chaharmahal and Bakhtiari province. Using a descriptive-analytical method based on spatial data, we emphasized six criteria: elevation, slope, geology, land cover, waterways, and rainfall.Flood risk assessment was conducted using the Boolean method and overlapping operations based on both optimistic and pessimistic scenarios. The results indicated that, under the optimistic scenario, 97.11 square kilometers of the area are at risk of flooding, including Rostam Abad village. However, in the pessimistic scenario, over 16,001.98 square kilometers, equivalent to 98.62 percent of the region, are at risk. This scenario revealed that 14 out of the 18 tourist villages, including Rostam Abad, Chalwan, Swadjan, Yase Chai, Pirghar, Rostam Baig, Birahgan, Dimeh, Sheikh Ali Khan, Niakan, Dezak, Dorak, Doplan, and Barez, are vulnerable to flood risk and are in precarious conditions. Based on these findings, it is evident that Rostam Abad village is at risk of flooding in both scenarios. Additionally, the significant risk faced by other villages in the pessimistic scenario should not be overlooked. Consequently, it is crucial to implement appropriate planning and executive-operational measures to mitigate flood risks in these areas.

Extended Abstract
Introduction
Flood risk in various rural areas, including tourist villages, is considered one of the most significant risks. The risk of flooding and its impact on tourist villages is a critical area of study that requires attention. Understanding the relationship between flood risk and tourism is crucial for developing post-disaster management policies and strategies. One of the key factors to consider regarding the impact of flood risk on tourist villages is its potential economic and social consequences. The disruption caused by floods can significantly damage the infrastructure and amenities that attract tourists to these villages, leading to reduced tourist numbers, loss of income for local businesses, and overall negative effects on the community. Moreover, understanding the specific vulnerabilities of tourist villages to flood risk is essential for implementing targeted mitigation and adaptation measures. By identifying the unique challenges facing these communities, policymakers and stakeholders can develop resilience strategies that address the specific needs of tourism-dependent regions. Undoubtedly, the relationship between flood risk and tourist villages is a multifaceted issue that requires a comprehensive approach. Through further research and integration of diverse perspectives, sustainable solutions can be developed to protect the livelihoods and well-being of tourism-dependent communities in flood-prone areas. Given this, identifying areas exposed to risks, including flood risk in tourism villages, is crucial for better development of these spaces. The tourism villages in Chaharmahal and Bakhtiari province can serve as a suitable case study for assessing flood risk. This region, characterized by its mountainous terrain and unique natural features, provides an ideal setting to study flood risk. Identifying challenges, including predicting flood risk and integrating crisis management into rural tourism development, can be a decisive step towards sustainable tourism development in this region. Therefore, the purpose of this research is to evaluate tourist villages in terms of flood risk vulnerability. Accordingly, the main research question is formulated as follows: What is the flood risk vulnerability situation of tourism villages in Chaharmahal and Bakhtiari province?

Methodology
This research is descriptive-analytical in nature and practical in purpose. The data includes spatial data from the mapping organization as well as meteorological statistics. First, the effective criteria for evaluating tourist villages in terms of flood risk vulnerability were identified. Various criteria have been used in different studies. In this research, six criteria were used: elevation, slope, geology, land cover, waterways, and precipitation. Initially, the criteria were standardized to ensure all had the same unit. Based on the review of the literature and previous research, the standards and characteristics of flood risk were extracted and considered for each criterion. In this research, the Boolean method was used to weight the sub-criteria. In this method, flood-prone areas were assigned a code of zero, and areas without risk were assigned a weight and identified with a code of one. This process was applied to all six criteria, and the maps were generated with two layers: zero and one. Next, the obtained maps were overlapped using AND and OR algorithms, known as the pessimistic (AND) and optimistic (OR) scenarios. Through this process, the status of tourist villages was determined based on the calculated vulnerability to flood risk. The maps were prepared using ArcGIS software. Additionally, the IDW (Inverse Distance Weighting) algorithm was used to prepare the precipitation pattern, the Distance algorithm to prepare the distance map from waterways, and the Slope algorithm to prepare the slope map.

Results and Discussion
The findings of the research showed that in the optimistic scenario, 97.11 square kilometers of the area are at risk of flooding, including Rostam Abad village. However, in the pessimistic scenario, more than 16,001.98 square kilometers, equivalent to 98.62 percent of the region, are at risk of flooding. In this scenario, 14 out of 18 tourist villages, including Rostam Abad, Chalwan, Swadjan, Yase Chai, Pirghar, Rostam Bey, Birahgan, Dimeh, Sheikh Ali Khan, Niakan, Dezak, Dorak, Duplan, and Barez, are vulnerable to flood risk, placing them in unfavorable conditions. Based on the results, it can be concluded that in both scenarios, Rostam Abad village is at risk of flooding. Other villages in the pessimistic scenario should also not be ignored. Therefore, planning and appropriate executive-operational measures should be emphasized in this field.

Conclusion
Natural hazards always threaten villages, arising from various conditions. One of the most significant risks in rural areas is flooding. Flood risk consistently causes irreparable damage to rural areas across social, economic, and physical aspects. In this context, tourist villages suffer greater losses due to their unique locations and developed infrastructure. Therefore, identifying villages at risk of flooding can be a positive step towards better management and development, as well as mitigating potential future crises. Chaharmahal and Bakhtiari provinces, due to their geographical location and numerous tourist villages, are suitable regions for investigating this issue. This research examines the tourist villages of this province in terms of flood risk vulnerability. The results showed that all the investigated factors, including elevation, slope, geology, land cover, rainfall, and waterways, are effective in controlling and determining the degree of flood risk vulnerability. The distribution of the studied tourist villages on each of the maps confirms this well.
 
Financial sponsor
According to the responsible author, this article has no financial sponsor.
 
Contribution of the authors to the research
The first author: participated in all stages of the research
Second author: writing the introduction literature review and research records and final review of the article.

Conflict of interest
 The authors declare that they have no conflict of interest in writing or publishing this article.
Appreciation and thanks
The authors sincerely thank all the people who have cooperated with them in collecting field data.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tourism villages
  • Flood risk
  • Boolean model
  • Chaharmahal and Bakhtiari province
  1. اسمعیل نژاد، مرتضی؛ کریمی، صادق؛ خبازی، مصطفی. (1398). همدیدنگری و پهنه‌بندی فضایی مخاطرات طبیعی (مطالعۀ موردی: استان خراسان جنوبی). مجله جغرافیای طبیعی، 12(44)، 99-118.
  2. جمینی، داود؛ دهقانی، امین؛ آتش بهار، رامین؛ رضایی، آرش. (1403). مکانیابی اکوکمپ گردشگری مذهبی در غرب ایران (مطالعۀ موردی: منطقۀ نمونۀ گردشگری ویس‌القرن، استان کرمانشاه. برنامهریزی فضایی، 14(1)، 39-62. doi: 10.22108/sppl. 2024.140186.1765
  3. خالدی، شهریار؛ فرهمند، قاسم؛ علی بخشی، افسانه. (1400). تحلیل و پهنه‌بندی آسیب‌پذیری مخاطرات طبیعی (سیل و زلزله) ژئومورفولوژیکی استان کرمانشاه.  فصلنامه مطالعات توسعه پایدار شهری و منطقه‌ای، 2(1)، 17-36. https://www.srds.ir/article_132471. html
  4. رجبی، معصومه؛ حجازی، میر اسدالله؛ روستایی، شهرام؛ عالی، نگین. (1397). پهنه‌بندی آسیب‌پذیری مخاطرات طبیعی و ژئومورفولوژیکی سکونتگاه‌های روستایی شهرستان سقز(مطالعه موردی سیل و زلزله). پژوهشهای ژئومورفولوژی کمّی، 7(2)، 183-195. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22519424.1397.7.2.10.6
  5. رضوانی، محمدرضا. (1401). طرح ارزیابی، اعتبارسنجی و رتبهبندی روستاهای هدف گردشگری، پژوهشگاه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، تهران.
  6. رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا؛ صادقلو، طاهره؛ احمد‌آبادی، علی؛ سجاسی قیداری، حمدالله. (1388). ارزیابی پهنه‌بندی روستا‌های در معرض خطر سیلاب با استفاده از مدل HEC-Geo RAS در محیط GIS مطالعه موردی: روستا‌های حوزه گرگانرود.  توسعه محلی (روستائی-شهری)، 1(1)، 157-182. https://jrd.ut.ac.ir/article_20819.html
  7. سعیدی, ساناز، آسیایی, مهدی. (1399). پهنه‌بندی خطر وقوع سیل در شهرستان سبزوار با استفاده از منطق فازی.  فصلنامه برنامهریزی توسعه شهری و منطقه ای، 5 (15)، 27-49. doi: 10.22054/urdp. 2021.61580.1348
  8. سلیمانی، کریم؛ محسنی، بهروز. (1402). ارزیابی معیار‌های مؤثر بر خطر سیل‌خیزی مبتنی بر فرآیند تحلیل شبکه‌ای و GIS در حوضۀ وازرود استان مازندران.  اکوهیدرولوژی، 10(1)، 61-75. doi: 10.22059/ije. 2023.353903.1708
  9. صادقلو، طاهره؛ سجاسی قیداری, حمدالله. (1393). راهبرد‌های مدیریت مخاطره سیل در مناطق روستایی با مدل SWOC-TOPSIS (مطالعه موردی حوضه آبریز قره چای رامیان).  جغرافیا و مخاطرات محیطی، 3(4)، 105-128. doi: 10.22067/geo. v3i4.36491
  10. صادقی، حجت الله. (1402). ارزیابی تطبیقی مدل‌های هم‌پوشانی فازی جهت تعیین پهنه‌های مستعد ایجاد اماکن اقامتی-گردشگری در منطقۀ دزپارت با مدل‌های Gamma، Sum.  .  برنامهریزی فضایی، 13(4)، 1-22. doi: 10.22108/sppl. 2023.138669.1759
  11. صیدایی، سید اسکندر؛ صادقی، حجت الله. (1402). مکان‌یابی احداث اکوکمپ‌های گردشگری عشایری در منطقه چهارمحال و بختیاری.  مطالعات برنامهریزی قلمرو کوچ نشینان، 3(1)، 13-30. doi: 10.22034/jsnap. 2023.167726
  12. عابدینی، موسی؛ فعال نذیری، مهدی؛ پیروزی، الناز. (1402). ارزیابی و پهنه‌بندی خطر سیلاب با استفاده از تکنیک چند معیاره آراس و هیدروگراف واحد (مطالعه‌ی موردی: حوضه بالادست ایستگاه هیدرومتری پل سلطان مشکین‌شهر). مخاطرات محیط طبیعی، 12(35)، 115-138. doi: 10.22111/jneh. 2022.40684.1863
  13. علوی، سید علی؛ رمضان نژاد، یاسر؛ فتاحی، احدالله؛ خلیفه، ابراهیم. (1394). پهنه‌بندی فضایی سکونتگاه‌های روستایی در معرض مخاطرات محیطی با استفاده از تکنیک تصمیم‌گیری چند معیاره ویکور (مطالعه موردی: شهرستان تالش). فصلنامه علمی برنامهریزی منطقهای، 5(20)، 125-136. https://jzpm. marvdasht. iau.ir/article_1704. html
  14. قبادی، مرتضی؛ احمدی پری، معصومه؛ صالحی، اسماعیل. (1395). ارزیابی و پهنه‌بندی ریسک سیلاب سکونتگاه‌های انسانی در راستای توسعه پایدار با بهره‌گیری از Fuzzy AHP در محیط GIS و مدل DPSIR (مطالعه موردی: منطقه آبعلی)، مجله علوم و تکنولوژی محیط زیست، 18(2)، 351-363. https://journals. srbiau.ac.ir/article_9837. html
  15. مودودی ارخودی، مهدی؛ برومند، ریحانه؛ اکبری، ابراهیم. (1400). پهنه‌بندی و تحلیل فضایی خطر وقوع سیلاب مورد مطالعه(روستا‌های نمونه شهرستان قائن). مخاطرات محیط طبیعی، 10(29)، 53-68. doi: 10.22111/jneh. 2020.32990.1614
  16. نصیری زارع، سعید. (1400). پهنه‌بندی نواحی روستایی آسیب دیده از سیلاب(فروردین 1398) در شهرستان هویزه- استان خوزستان.  فصلنامه پژوهشهای فضا و مکان در شهر، 18(18)، 41-49. Doi: 20.1001.1.25386050.1400.1400.18.3.2
  17. Abd-Elhamid, H. F. , Fathy, I. , & Zeleňáková, M. (2018). Flood prediction and mitigation in coastal tourism areas, a case study: Hurghada, Egypt.  Natural Hazards, 93, 559-576. https://link. springer.com/article/10.1007/s11069-018-3316-x
  18. Apel, H. , Thieken, A. H. , Merz, B. , & Blöschl, G. (2004). Flood risk assessment and associated uncertainty.  Natural Hazards and Earth System Sciences, 4(2), 295-308. https://doi.org/10.5194/nhess-4-295-2004
  19. Begg, S. S. , De Ramon N’Yeurt, A. , & Iese, V. (2021). Integrated flood vulnerability assessment of villages in the Waimanu River Catchment in the South Pacific: the case of Viti Levu, Fiji.  Regional Environmental Change, 21(3), 38-49. https://link. springer.com/article/10.1007/s10113-021-01824-9
  20. Chen, Y. , Wang, Y. , Zhang, Y. , Luan, Q. , & Chen, X. (2020). Flash floods, land-use change, and risk dynamics in mountainous tourist areas: A case study of the Yesanpo Scenic Area, Beijing, China.  International Journal of Disaster Risk Reduction, 50, 30-50.https://doi.org/10.1016/j. ijdrr. 2020.101873
  21. Day, G. (1967). Superatomic boolean algebras.  Pacific Journal of Mathematics, 23(3), 479-489. https://www.cs. nmsu.edu/historical-projects/Projects/25520111208boole-venn-peirce_05_22_11. pdf
  22. Devitt, L. , Neal, J. , Coxon, G. , Savage, J. , & Wagener, T. (2023). Flood hazard potential reveals global floodplain settlement patterns.  Nature Communications, 14(1), 1-16. https://www.nature.com/articles/s41467-023-38297-9
  23. Elena, S. I. M. A. (2019). Economic, social and environmental impact of Romanian rural tourism.  Agricultural Economics and Rural Development, 16(1), 137-146.https://ideas. repec.org/a/iag/reviea/v16y2019i1p137-146. html
  24. Hu, S. , Cheng, X. , Zhou, D. , & Zhang, H. (2017). GIS-based flood risk assessment in suburban areas: A case study of the Fangshan District, Beijing.  Natural Hazards, 87, 1525-1543.https://link. springer.com/article/10.1007/s11069-017-2828-0
  25. Ibănescu, B. C. , Stoleriu, O. M. , Munteanu, A. , & Iațu, C. (2018). The impact of tourism on sustainable development of rural areas: Evidence from Romania.  Sustainability, 10(10), 1-19. DOI:  10.3390/su10103529
  26. Maroto-Martos, J. C. , Voth, A. , & Pinos-Navarrete, A. (2020). The importance of tourism in rural development in Spain and Germany. In Neoendogenous Development in European Rural Areas, 181-205. Springer, Cham. DOI: 10.1007/978-3-030-33463-5_9
  27. Narendr, A. , Vinay, S. , Aithal, B. H. , & Das, S. (2022). Multi-dimensional parametric coastal flood risk assessment at a regional scale using GIS.  Environment, Development and Sustainability, 24(7), 9569-9597. https://link. springer.com/article/10.1007/s10668-021-01839-6
  28. Pathak, A. , van Beynen, P. E. , Akiwumi, F. A. , & Lindeman, K. C. (2021). Impacts of climate change on the tourism sector of a Small Island Developing State: A case study for the Bahamas.  Environmental Development, 37, 23-40.https://doi.org/10.1016/j. envdev. 2020.100556
  29. Plate, E. J. (2002). Flood risk and flood management.  Journal of hydrology, 267(1-2), 2-11. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S002216940200135X
  30. Rahmati, O., Zeinivand, H., & Besharat, M. (2016). Flood hazard zoning in Yasooj region, Iran, using GIS and multi-criteria decision analysis.  Geomatics, Natural Hazards and Risk, 7(3), 1000-1017.https://doi.org/10.1080/19475705.2015.1045043
  31. Rincón, D. , Khan, U. T. , & Armenakis, C. (2018). Flood risk mapping using GIS and multi-criteria analysis: A greater Toronto area case study.  Geosciences, 8(8), 275.https://doi.org/10.3390/geosciences8080275
  32. Rosselló, J. , Becken, S. , & Santana-Gallego, M. (2020). The effects of natural disasters on international tourism: A global analysis.  Tourism management, 79, 35-51.https://doi.org/10.1016/j. tourman. 2020.104080
  33. Rustini, N. K. A. , Budhi, M. K. S. , Setyari, N. P. W. , & Setiawina, N. D. (2022). Development of sustainable tourism based on local community participation.  Journal of Economics, Finance and Management Studies, 5(11), 3283-3286. https://ijefm.co. in/v5i11/Doc/16. pdf
  34. Sadeghi HO, Seidaiy S. (2023). Tourism and rural development. Rural areas—Development and Transformations. Intechopen press. doi: 10.5772/intechopen. 111400
  35. Santos, R. (2021). Return Migration and Rural Tourism Development in Portugal.  Tourism Planning & Development, 2, 1-24.https://doi.org/10.1080/21568316.2021.1953121
  36. Shivaprasad Sharma, S. V., Roy, P. S., Chakravarthi, V., & Srinivasa Rao, G. (2018). Flood risk assessment using multi-criteria analysis: a case study from Kopili River Basin, Assam, India.  Geomatics, Natural Hazards and Risk, 9(1), 79-93. DOI:  10.1080/19475705.2017.1408705
  37. Su, M. M. , Wall, G. , Wang, Y. , & Jin, M. (2019). Livelihood sustainability in a rural tourism destination-Hetu Town, Anhui Province, China.  Tourism Management, 71, 272-281.https://doi.org/10.1016/j. tourman. 2018.10.019
  38. Sulaiman, N. A. , Mastor, T. A. , Mat, M. S. C. , & Samad, A. M. (2015, March). Flood hazard zoning and risk assessment for Bandar Segamat sustainability using analytical hierarchy process (AHP). In 2015 IEEE 11th International Colloquium on Signal Processing & Its Applications (CSPA) (pp. 72-77). IEEE. https://ieeexplore. ieee.org/abstract/document/7225621
  39. Tarchiani, V. , Massazza, G. , Rosso, M. , Tiepolo, M. , Pezzoli, A. , Housseini Ibrahim, M. , ... & Rapisardi, E. (2020). Community and impact-based early warning system for flood risk preparedness: The experience of the Sirba River in Niger.  Sustainability, 12(5), 1-124.https://doi.org/10.3390/su12051802
  40. Wondim, Y. K. (2016). Flood hazard and risk assessment using GIS and remote sensing in lower Awash sub-basin, Ethiopia.  Journal of Environment and Earth Science, 6(9), 69-86. https://d1wqtxts1xzle7. cloudfront.net/57151989/
  41. Yang, J., Yang, R., Chen, M. H. , Su, C. H. J., Zhi, Y., & Xi, J. (2021). Effects of rural revitalization on rural tourism.  Journal of Hospitality and Tourism Management, 47, 35-45.https://doi.org/10.1016/j. jhtm. 2021.02.008
دوره 1، شماره 1
خرداد 1403
صفحه 1-14
  • تاریخ دریافت: 26 فروردین 1403
  • تاریخ بازنگری: 21 اردیبهشت 1403
  • تاریخ پذیرش: 18 خرداد 1403
  • تاریخ اولین انتشار: 29 خرداد 1403
  • تاریخ انتشار: 31 خرداد 1403